معاونت غذا و دارو

متیل فنیدیت (ریتالین)

    متیل فنیدیت یا ریتالین یک داروی شبه آمفتامینی محرک سیستم عصبی است که برای درمان اختلال توجه در بزرگسالان ( ADD) وکودکانی که دچار بیش فعالی وکم توجهی هستند  (ADHD)  بکارمیرود. همچنین از این دارو در درمان اختلالات خواب مانند نارکولپسی یا علاقه شدید به خواب، استفاده می شود.

مکانیسم اثر:  ریتالین همانند داروهای محرک دیگر مانند کوکائین و آمفتامین، اثر خود را با افزایش انتقال دهنده عصبی دوپامین که با بالا بردن لذت و قدرت همراه است  اعمال می نماید ، اما برعکس آمفتامین که آزاد شدن دوپامین را تحریک میکند، ریتالین با جلوگیری از بازجذب دوپامین باعث بالا رفتن این انتقال دهنده عصبی میشود.

موارد سوء استفاده:  ریتالین بعنوان یک داروی ایجاد کننده شادی و سرخوشی، پتانسیل بالایی برای سوءمصرف دارد. ریتالین بصورت قرص خوراکی تولید میشود، اما بعضی از افراد آن را پودر نموده و استنشاق می نمایند و یا در آب مقطر حل نموده و بصورت وریدی تزریق می نمایند تا بتوانند هرچه زودتر به آثار شادی آور آن دست بیابند. گزارشات اولیه در مورد سوءاستفاده از ریتالین در کشور سوئد، به حذف این دارو از بازار سوئد در سال 1986 میلادی منجر شد. افزایش چشمگیر تجویز ریتالین در نسخه های ایالات متحده آمریکا در دهه اخیر باعث افزایش سوءاستفاده از این دارو در جوانان و نوجوانان شده است. ریتالین در بین دانشجویان به داروی بیداری و افزایش تمرکز معروف است و در شب امتحانات برای بیدار ماندن از آن استفاده می نمایند. در نظر سنجی از دانشجویان دانشکده ای در ایالات متحده آمریکا، مشخص شده که بیش از 16 درصد آنها از ریتالین استفاده نموده اند. در مورد آمار سوءمصرف ریتالین در ایران، اطلاع دقیقی در دست نیست.

اثرات کوتاه مدت:
 سرکوب اشتها- بیداری- افزایش هوشیاری- اضطراب و بیقراری- شادی و سرخوشی- تشنج وکما - تعریق زیاد- سردرد- تب -بالا رفتن ضربان قلب- تهوع واستفراغ - بی نظمی ضربان قلب -فلاشینگ یا گرگرفتگی-بثورات پوستی -افزایش فشارخون-  بروزاحتمال خواب آلودگی در دوزهای بالا  -  خشکی دهان-تحریک و نشاط-گیجی 
مواردی از مصرف نادرست ریتالین:

۱- مصرف به قصد  لاغری و کاهش وزن.
۲-مصرف برای شب بیداری
۳-مصرف به نیت افزایش تمرکز و اخذ نمرات بالا در امتحانات
۴- مصرف برای لذت بردن و کسب نشئگی(Euphoria).
۵-مصرف برای افزایش راندمان کاری و خلاقیت.

6- مصرف بصورت غیر خوراکی (بصورت پودر یا تزریقی  یا استنشاقی.(

       با توجه به مشاهده افزایش سوءمصرف این دارو بخصوص درجوانان ونوجوان ،اقداماتی برای مصرف منطقی  این دارو از مهر ماه 1397 پس از طرح موضوع در کمیته مصرف منطقی دارو دانشگاه و اخذ نظر کارشناسی توسط معاونت غذا و دارو صورت گرفت که  تحویل این دارو بصورت  صدور حواله یکساله و ثبت نام بیماران صورت گرفته است که بدنبال آن میزان مصرف ریتالین  دربازه زمانی یکساله مهر ماه 1396 لغایت مهر ماه 1397 در مقایسه با بازه زمانی مشابه از مهر ماه1397 لغایت مهرماه 1398 میزان مصرف 31 درصد  در محدوده تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی زاهدان کاهش نشان میدهد.

دکتر صالحی زاده

مدیر نظارت و ارزیابی مواد و فرآورده های دارویی

آذرماه 1398